Roland Barthes (Ρολάν Μπαρτ, 1915-1980)

Ο Ρολάν Μπαρτ γεννήθηκε στην Μπαγιόν της Γαλλίας το 1915. Το 1924 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι όπου φοίτησε στα λύκεια Montaigne και Louise-Le-Grand. Στο διάστημα 1935-39 παρακολούθησε μαθάματα στη Σορβόννη όπου πήρε το δίπλωμα της Κλασικής Φιλολογίας. Στην περίοδο των σπουδών του 1936-1939 ίδρυσε, μαζί με συμφοιτητές του, την Πανεπιστημιακή Ομάδα του Αρχαίου Θεάτρου. Πέρασε αρκετά χρόνια σε σανατόρια εξαιτίας της φυματίωσης από την οποία είχε προσβληθεί (1934-1935, 1942-1946). Δίδαξε, για μικρό διάστημα, στο Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου, και στην Αίγυπτο (Πανεπιστήμιο της Αλεξάνδρειας). Διετέλεσε υπεύθυνος ερευνών στο C.N.R.S., καθώς και διευθυντής -από το 1962- ενός κοινωνιολογικού σεμιναρίου στο τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών της École Pratique. Εμπνευσμένο από τη Γλωσσολογία των Σωσύρ και Μπλούμφηλντ, από τη δομική ανθρωπολογία, σημαδεμένη αργότερα από την ψυχανάλυση του Λακάν, το έργο του αρχίζει από τον Βαθμό μηδέν της γραφής (1953), μελέτη των σχέσεων λογοτεχνίας και εξουσίας. Η ιδέα μιας ουδέτερης γλώσσας, αποκομμένης από τις νοθεύσεις του κοινωνικού κυκλώματος, υπάρχει ως και στο εναρκτήριο μάθημά του στην έδρα Σημειολογίας του Κολεγίου της Γαλλίας (1977), ενώ δεσπόζει στην ανάλυση των χαρακτηριστικών και των μύθων της σύγχρονης κοινωνίας (Μυθολογίες 1957, Το Σύστημα της Μόδας 1967), στην επεξεργασία των όρων μιας επιστήμης της λογοτεχνίας (Για τον Ρακίνα 1963, Κριτική και αλήθεια 1969), στις έννοιες του γραφόμενου (scriptible) και του αναγνώσιμου (lisible) (S/Z 1970), στην ποιητική του ελεύθερου σημείου (Η επικράτεια των σημείων 1970) και στην αφομοίωση μιας ρητορικής του έργου με την εφεύρεση ενός πλήρους γλωσσικού ιδιώματος και ενός αυτόνομου σύμπαντος (Σαντ, Φουριέ, Λογιόλα 1971, Η απόλαυση του κειμένου 1973). Ανασυνθέτει αυτές τις προσκτήσεις με αναφορές στο σώμα και την επιθυμία, ενώ το Ο Ρολάν Μπαρτ από τον Ρολάν Μπαρτ (1975) συγκροτεί μια αρχαιολογία της ολόψυχης αφιέρωσης στην κριτική. Τα Αποσπάσματα ενός ερωτικού λόγου (1977) προσεγγίζουν προς μια θεωρία του συνομιλισιακού (conversationnel), ενώ ο Φωτεινός θάλαμος (1980) επιζητεί, μέσα από τη μελέτη της φωτογραφίας, να προσδιορίσει μια νέα σχέση ανάμεσα στον χώρο και τον χρόνο. Ο Ρολάν Μπαρτ, ένας από τους μεγαλύτερους διανοητές της εποχής μας, θα βρει τραγικό θάνατο το 1980 σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Η αξιολόγηση του έργου του σήμερα του επιδικάζει μια ξεχωριστή θέση στους χώρους της φιλοσοφίας, της κοινωνιολογικής κριτικής, της σημειολογίας, του Λόγου και, γιατί όχι, και της μόδας (Πηγή: Βιβλιοnet).

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΜΠΑΡΤ

ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΠΑΡΤ

Απόλαυση, γραφή, ανάγνωση, πρόλογος Μυρτώ Ρήγου, επίμετρο UbertoEco, μτφρ. Αρχοντή Κόρκα, επιμ. Τάσος Μπέντζελος, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα 2005.

Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου, μτφρ. Βασίλης Παπαβασιλείου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1983.

Εικόνα, Μουσική, Κείμενο, προ-λογος: Γιώργος Βέλτσος, μτφρ. Γιώργος Σπανός, Πλέθρον, Αθήνα 1988.

Η απόλαυση του κειμένου, μτφρ. Φούλα Χατζιδάκη, Γιάννης Κρητικός, Κέδρος, Αθήνα 2022 [βιβλιοnet].

Η απόλαυση του κειμένου, μτφρ. Φούλα Χατζηδάκη, εκδ. Ράππα, Αθήνα 2008.

Η αρχαία ρητορική. Μνημονικό βοήθημα, μτφρ. Πάνος Αγγελόπουλος, Petites – Maison, Θεσ/νίκη 202, σελ. 136 [βιβλιοnet].

Η επικράτεια των σημείων, μτφρ. Κατερίνα Παπαϊακώβου, εκδ. Ράππα, Αθήνα 1990.

Ημερολόγιο πένθους, μτφρ. Κατερίνα Σχινά, επιμέλεια Nathalie Leger, Πατάκης,    Αθήνα 2012.

Κειμενική ανάλυση ενός διηγήματος του Έντγκαρ Άλλαν Πόε, μτφρ. Βασίλης Πατσογιάννης, Πλέθρον / μικρόκοσμος, Αθήνα 2020, σελ. 74 [βιβλιοnet].

Μαρσέλ Προυστ: Σύμμικτα, σύνθεση και σχολιασμός έκδοσης Bernard Comment, μτφρ. Βασίλης Πατσογιάννης, Πλέθρον, Αθήνα 2022 [βιβλιοnet].

Μυθολογίες – Μάθημα. Εναρκτήρια παράδοση στην έδρα της Φιλολογικής Σημειολογίας της Λογοτεχνίας στο College de France, 7 του Γενάρη 1977, μτφρ. Καίτη Χατζηδήμου, εκδ. Ράππα, Αθήνα 2007.

Ο βαθμός μηδέν της γραφής. Νέα κριτικά δοκίμια, μτφρ. Κατερίνα Παπαϊακώβου, εκδ. Ράππα, Αθήνα 1987.

Ο Πύργος του Άιφελ, μτφρ. Λίζυ Τσιριμώκου, φωτογράφος André Martin, Άγρα, Αθήνα 2017, σελ. 116 [βιβλιοnet].

Ο φωτεινός θάλαμος. Σημειώσεις για τη φωτογραφία, μτφρ. Γιάννης Κρητικός, εκδ. Ράππα, Αθήνα 2008.

Ρολάν Μπαρτ από Ρολάν Μπαρτ, μτφρ. Φλοράνς Πουανιάν, Εκδόσεις Ράππα, Αθήνα 1983.

Στοιχεία σημειολογίας, μτφρ.-επιμέλεια: Χαράλαμπος Μαγουλάς, επιμέλεια σειράς: Βαγγέλης Γαλάνης, Εκδόσεις Επέκεινα, Τρίκαλα 2013.

Συμβάντα, μτφρ. Μελίνα Καρακώστα, Κέδρος – Ράππα, Αθήνα 1990.

S/Z, μτφρ. Μαργαρίτα Κουλεντιανού, Νήσος, Αθήνα 2007.

Τετράδια από τα ταξίδια στην Κίνα, μτφρ. Κατερίνα Σχινά, επιμέλεια: AnneHerschberg–Pierrot, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2012.

«Το μπλε είναι φέτος στη μόδα…», μτφρ. Βασίλειος Πατσογιάννης, Πλέθρον, Αθήνα 2016.

ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΜΠΑΡΤ

Marty, Éric, Ρολάν Μπαρτ. Το επάγγελμα του συγγραφέα, μτφρ. Κυριακή & Μαγδαληνή Σαμαρτζή, Νίκος Παπαχριστόπουλος, επιμέλεια: Νίκος Παπαχρηστόπουλος, Εκδόσεις Opportuna, Πάτρα 2012.

ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΜΠΑΡΤ

«Επιστήμη εναντίων λογοτεχνίας» στο Κ. Μ. Newton (επιμ.), Η λογοτεχνική θεωρία του εικοστού αιώνα. Ανθολόγιο κειμένων, μτφρ. Αθανάσιος Κατσικερός, Κώστας Σπαθαράκης, επιμέλεια σειράς: Νάσος Βαγενάς, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013.

«Η απάντηση του Κάφκα», στο Φραντς Κάφκα. Εκατό χρόνια από τη γέννησή του, Ευθύνη, Αθήνα 1983.

«Η δομική δραστηριότητα», μτφρ. Αγγελική Σπυροπούλου, Διαβάζω, τεύχ. 227, αφιέρωμα στον ‘Δομισμό’, επιμ. Αγγελική Σπυροπούλου, Νοέμβριος 1989, σσ.53-56.

«Iστορία ή λογοτεχνία;» (1960) [αναδημ.: Sur Racine (1963)], μτφρ. Λίζυ Tσιριμώκου, O Πολίτης 47-48, 1982, σσ. 106-115.

«Λογοτέχνες και συγγραφείς» (1960), μτφρ. Έλλη Μποτονάκι, Σπείρα 2, Ιούνιος 1975, σσ. 111-118.

«Ο θάνατος του συγγραφέα» στο Εικόνα, Μουσική, Κείμενο, προ-λογος: Γ. Βέλτσος, μτφρ. Γ. Σπανός, Πλέθρον, Αθήνα 1988, σσ. 137-143.

«Ο θάνατος του συγγραφέα», στο K. M. Newton (επιμ.), Η λογοτεχνική θεωρία του εικοστού αιώνα, μτφρ. Αθανάσιος Κατσικερός, Κώστας Σπαθαράκης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013.

«“Οι άγγελοι της αμαρτίας”: Οι ράφτες του Θεού», στο Μ. Δημόπουλος, Θ. Λιναράς, Α. Κυριακίδης (επιμ.), Robert Bresson, μτφρ. Τ. Δημητρούλια, Ε. Καλλιφατίδη, Μπ. Κολώνας, Χ. Κουτούλας, Θ. Λιναράς, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσ/νίκης, Θεσ/νίκη 1999.

«Προβλήματα δομής στη σύγχρονη λογοτεχνία», Δευκαλίων 3, Iούνιος-Aύγουστος 1970, σσ. 193-211.

«Σκέψεις για ένα εγχειρίδιο», στο Serge Doubrovsky, Tzvetan Todorov (επιμ.), Η διδασκαλία της λογοτεχνίας (Συνέδριο στο Διεθνές Πολιτιστικό Κέντρο του Σεριζί της Γαλλίας, 22-29 Ιουλίου 1969), μτφρ. Ι. Ν. Βασιλαράκης, Εκδόσεις Επικαιρότητα, 1985.

«Συζήτηση για τη λογοτεχνία» (1963) [χ.όν.μετφρ.]: Δευκαλίων 3, Iούνιος-Aύγουστος 1970, σσ. 258-282.

ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΜΠΑΡΤ ΣΕ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

«Φωτογραφίες-σοκ», μτφρ. Στέφανος Σκιαλίβας, Η Αυγή της Κυριακής, ένθετο: «Υποτυπώσεις», 20 Ιανουαρίου 2016.

ΑΡΘΡΑ ΓΙΑ ΜΠΑΡΤ

Dant, Tim & Gilloch, Graeme, «Εικόνες του παρελθόντος. Θεωρίες των Μπένγιαμιν και Μπαρτ περί φωτογραφίας και ιστορίας», μτφρ. Παναγιώτης Βατικιώτης, Ουτοπία, τχ. 70, 2006, σσ. 41-58.

ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΜΠΑΡΤ ΣΤΟΝ ΙΣΤΟΤΟΠΟ

«Αγαπητέ Αντονιόνι…», μτφρ. Άγγελος Μουταφίδης, Πλάνη, 27 Ιανουαρίου 2017.

ΑΡΘΡΑ ΓΙΑ ΜΠΑΡΤ ΣΕ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

Κουρμουλής, Νίκος, «Ρολάν Μπαρτ, ένας αιώνας – H γέννηση της σύγχρονης κριτικής σκέψης», www.stokokkino.gr, Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2019.

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΕΣ – ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΠΑΡΤ

Καββαθάς, Διονύσης, «Η τυραννία της μόδας» (για το βιβλίο του Ρολάν Μπαρτ, «Το μπλε είναι φέτος στη μόδα…», μτφρ. Βασίλειος Πατσογιάννης, Πλέθρον, Αθήνα 2016), Το Βήμα, 4 Σεπτεμβρίου 2016.

Καλφόπουλος, Κώστας Θ., «Ξενάγηση στη… μόδα» (για το βιβλίο του Ρολάν Μπαρτ, «Το μπλε είναι φέτος στη μόδα…», μτφρ. Βασίλειος Πατσογιάννης, Πλέθρον, Αθήνα 2016), Η Καθημερινή, 27 Αυγούστου 2016.

Σωτηροπούλου, Τζίνα, «Ανασυνθέτοντας τον Πύργο του Άιφελ» (για το βιβλίο: Roland Bartes, Ο Πύργος του Άιφελ, μτφρ. Λίζυ Τσιριμώκου, φωτογράφος André Martin, Άγρα, Αθήνα 2017, σελ. 116), Η Καθημερινή, 25 Μαρτίου 2018.

Τσιριμώκου, Λίζυ, «Ανέκδοτα πένθη και κινέζικα μαρτύρια», Τα Νέα / «Βιβλιοδρόμιο», 29 Δεκεμβρίου 2012.

ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ

Roland Barthes

Wikipédia/Roland Barthes

Wikipedia/Roland Barthes

Βιβλιοnet